Update
Απόφαση κατά των φοιτητών και της έρευνας στην Ελλάδα
Οποιοσδήποτε μπορεί να δανειστεί από τη βιβλιοθήκη οποιουδήποτε Ελληνικού πανεπιστήμιου, να αντιγράψει και να δημοσιεύσει όσες εργασίες φοιτητών θέλει - με ή χωρίς την άδειά τους - προσθέτοντας το ονοματάκι του και αφαιρώντας το ονοματάκι του φοιτητή.
Η προπτυχιακή εργασία φοιτητή δεν είναι πρωτότυπη
Πρόσφατη δικαστική απόφαση απάλλαξε μέλος ΔΕΠ που σε συνεργασία με άλλα τρία μέλη ΔΕΠ δανείστηκαν στοιχεία εργασίας φοιτητών για επιστημονική ανακοίνωσή τους χωρίς να κάνουν οποιαδήποτε αναφορά στο έργο και τα ονόματα των φοιτητών. Η απόφαση ισχυρίστηκε ότι η προπτυχιακή εργασία των φοιτητών
Αντίθετα με την απόφαση του δικαστηρίου, οι σχετικοί κανονισμοί των περισσότερων Ελληνικών και διεθνών Πανεπιστημίων αναφέρουν ρητά και κατηγορηματικά ότι τα πνευματικά δικαιώματα των πτυχιακών και ιδίως μεταπτυχιακών εργασιών ανήκουν στον φοιτητή.
Ούτε η μεταπτυχιακή εργασία είναι πρωτότυπη
Άλλη απόφαση για την ιδια υπόθεση επέκτεινε το επιχείρημα περί έλλειψης πρωτοτυπίας σχετικά με μεταπτυχιακή αυτή τη φορά εργασία που αντέγραψε ο ίδιος καθηγητής - και πάλι χωρίς αναφορά στον φοιτητή.
Πρωτοτυπία
Το δικαστήριο θεωρεί ως μη πρωτότυπες τις εργασίες τις οποίες
Με βάση τον ορισμό του δικαστηρίου, ενώ η ίδια η απόφαση όσο και να φαίνεται εντούτοις δεν είναι πρωτότυπη αφού κάποιος τρίτος μάλλον δε θα κατέληγε στα ίδια συμπεράσματα, οι περισσότερες εργασίες στα μαθηματικά όπως η εργασία των 106 φοιτητών δεν είναι πρωτότυπες.
Αντίθετα βέβαια, το λεξικό ορίζει ως πρωτότυπη μια εργασία η οποία "έγινε πρώτη" και αν και δεν είναι παντελώς διαφορετική από ό,τι γνωρίζουμε μέχρι εκείνη τη στιγμή, δεν συμπίπτει ωστόσο με τις προ υπάρχουσες. Στην δε επιστημονική κοινότητα η επαναληψιμότητα των αποτελεσμάτων μιας έρευνας από μια επόμενη είναι στοιχείο που καταδεικνύει την εγκυρότητα της πρωτότυπης έρευνας.
Ως περαιτέρω κριτήριο της πρωτοτυπίας μιας εργασίας τα ελληνικά Δικαστήρια δέχονται και την ίδια την ενέργεια της δημοσίευσης ή χρησιμοποίησης της εργασίας από τρίτο
Παρόμοια ο εσωτερικός κανονισμός του ιδίου ΑΕΙ διευκρινίζει ότι ειδικά οι μεταπτυχιακές εργασίες πρέπει να διακρίνονται για την πρωτοτυπία τους και ότι αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία του/της υποψηφίου/-ας.
Τι είναι λογοκλοπή
Σύμφωνα με την απόφαση, η χωρίς αναφορά αντιγραφή εργασίας φοιτητή από μέλος ΔΕΠ δεν είναι λογοκλοπή ούτε πειθαρχικό παράπτωμα.
Αντίθετα, οι διεθνείς και οι Ελληνικοί πανεπιστημιακοί κανονισμοί και κώδικες δεοντολογίας ορίζουν ότι το χαρακτηριστικό της λογοκλοπής είναι η έλλειψη αναφοράς στην πηγή. Π.χ.,
Η λογοκλοπή είναι ακαδημαϊκός όρος και διαφέρει σημαντικά από τα πνευματικά δικαιώματα (copyright). Για παράδειγμα, αν καταθέσεις μια αγορασμένη από το ιντερνέτ εργασία, μπορεί να μην είναι κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας εάν έχεις την άδεια του συγγραφέα, δεν παύει όμως να είναι λογοκλοπή γιατί η εργασία δεν είναι δικό σου προϊόν και την παρουσιάζεις για δική σου.
Παραβλέποντας όμως τον ακαδημαϊκό ορισμό της λογοκλοπής, και συγχέοντάς τον με το νομικό όρο και τη νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας, η απόφαση συμπέρανε ότι στην περίπτωση που καθηγητής αντιγράψει εργασία φοιτητή δεν μπορεί καν να γίνει λόγος για λογοκλοπή αφού η εργασία φοιτητή δεν θεωρείται πρωτότυπη και συνεπώς δεν υπόκειται στο νόμο 2121/93 περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
Με τη σοφιστεία αυτή απάλλαξε το μέλος ΔΕΠ και από την πειθαρχική τιμωρία που θα έπρεπε να του επιβληθεί σύμφωνα με τον Πρότυπο Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας των ΑΕΙ:
Αν και στον ακαδημαϊκό χώρο η λογοκλοπή είναι η χειρότερη και σημαντικότερη παράβαση που επισύρει ποινή παύσης για μέλη ΔΕΠ, οι συνάδελφοι του Επίκουρου Καθηγητή (δύο εκ των οποίων είχαν διαπιστωμένες αντιγραφές στο έργο τους) προήγαγαν τον αντιγραφέα στη βαθμίδα του Αναπληρωτή Καθηγητή.
Και μη χειρότερα
Τρίτη σχετική απόφαση αντέγραψε (σε ποσοστό 40% σύμφωνα με το λογισμικό ελέγχου λογοκλοπής Turnitin) το κείμενο της προηγούμενης απόφαση, στηρίζοντας με τα ίδια και άλλα παρόμοια επιχειρήματα το σκεπτικό της για την απαλλαγή του μέλους ΔΕΠ από την κατηγορία της λογοκλοπής και την αστική ευθύνη προς τον πρώην φοιτητή.
Καταδίκη του φοιτητή
Ε, δε γίνεται χειρότερα, θα υποθέσετε. Γίνεται. Το μέλος ΔΕΠ, το οποίο στο μεσοδιάστημα συνταξιοδοτήθηκε, στράφηκε κατά του παθόντα πρώην φοιτητή και “whistle-blower”, αντί να χαρεί που κατάφερε να σώσει την πανεπιστημιακή θέση και την καριέρα του. Πρόσφατη απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου κατέληξε να επιδικάσει αποζημίωση για συκοφαντική δυσφήμιση εις βάρος του καταγγέλλοντα και παθόντα πρώην φοιτητή, μηρυκάζοντας (κόπι-πάστινγκ) το τραγικό συμπέρασμα της πρώτης και δεύτερης απόφασης. Την ιστορία περιγράφει και η Καθημερινή.
Δεν πρόκειται για λογοκλοπή εάν ομολογήσεις
Η απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου έκρινε ότι τέσσερις εργασίες του Αν. Καθηγητή είναι αντιγραφές τεσσάρων άλλων εργασιών. Εξ αυτών η μια μόνον αποτελεί λογοκλοπή - ενώ οι άλλες είναι ... «απλές αντιγραφές».
Το σκεπτικό της απόφασης περιλαμβάνει τα ήδη γνωστά επιχειρήματα ότι δηλαδή εάν η αντιγραφή μιας εργασίας δεν αποτελεί κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας … τότε δεν είναι λογοκλοπή (αυτό το πήραμε από την πρώτη απόφαση) αλλά και τις εξής πρωτότυπες και δημιουργικές κρίσεις:
Πρόκειται για λογοκλοπή ... αλλά ας μη το συζητάμε
Οι αποφάσεις των δικαστηρίων συμφωνούν ότι μία άλλη εργασία του εν λόγω καθηγητή ήταν όντως "αυτολογοκλοπή" δηλαδή δημοσίευση της εργασίας σε διαφορετικά περιοδικά χωρίς αναφορά στην πρώτη ή ενημέρωση των εκδοτών ότι δεν επρόκειτο για πρωτότυπη εργασία και ότι είχε ήδη δημοσιευτεί. Βέβαια επειδή οι συγγραφείς των εργασιών αλλάζουν πρόκειται και για λογοκλοπή. Σε αντίστοιχη περίπτωση συστηματικής και επανειλημμένης λογοκλοπής επιστημονικών εργασιών επιβλήθηκε προσωρινή παύση ενός έτους σε αναπληρωτή καθηγητή περιφερειακού Πανεπιστημίου. Στην περίπτωση αυτή όμως, ενώ ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου έλαβε γνώση της δικαστικής απόφασης δεν έχει καν απαντήσει (εδώ και 16 μήνες). Το ίδιο και η εκδότρια του περιοδικού ... που τυχαίνει να είναι συνάδελφος των μελών ΔΕΠ του ιδίου Πανεπιστημίου.
Το αποτέλεσμα: αντιγράψτε ελεύθερα
Άμεση απόροια και τραγική εφαρμογή των αποφάσεων είναι η παρακάτω: οποιοσδήποτε μπορεί να δανειστεί από τη βιβλιοθήκη οποιουδήποτε Ελληνικού πανεπιστήμιου, να αντιγράψει και να δημοσιεύσει όσες εργασίες φοιτητών θέλει - με ή χωρίς την άδειά τους - προσθέτοντας το ονοματάκι του και αφαιρώντας το ονοματάκι του φοιτητή. Να σημειωθεί βέβαια ότι αν αυτές δημοσιευτούν σε κάποιο ελληνικό ή ξένο επιστημονικό περιοδικό (με άλλο όνομα, καθηγητή κατά προτίμηση) τότε ... γίνονται πρωτότυπες.
Κατ’ επέκταση, και οι ίδιοι οι φοιτητές μπορούν με προφορική άδεια να «δανείζονται» αυτούσια αποσπάσματα από τις εργασίες τρίτων ή συμφοιτητών τους. Με το σκεπτικό αυτό, η συμφωνία (αγορά) και χρήση μη πρωτότυπης εργασίας ΔΕΝ αποτελεί κλοπή πνευματικών δικαιωμάτων - ούτε λογοκλοπή! Φοιτητές οι οποίοι αντιγράφουν εργασίες άλλων φοιτητών μπορούν να επικαλεστούν το δεδικασμένο και να αποφύγουν την όποια τιμωρία προβλέπουν οι πανεπιστημιακοί κανονισμοί. Για παράδειγμα, οι 106 φοιτητές του Πανεπιστημίου Πατρών που αντέγραψαν την ίδια εργασία.
Η απόφαση αλλάζει παντελώς τα ακαδημαϊκά δεδομένα στην Ελλάδα. Βέβαια το … θετικό είναι ότι οι βιβλιοθήκες και οι ψηφιακές βάσεις θα αναδειχθούν σε παραδείσους επιστημονικής παραγωγής εργασιών που πιθανόν να μη δημοσιεύονταν ποτέ από τους πραγματικούς συγγραφείς, τους φοιτητές.
Η συγκεκριμένη απόφαση λύνει και την πιθανή σύγχιση που θα μπορούσε να δημιουργηθεί αν και οι φοιτητές επιθυμήσουν αργότερα να δημοσιεύσουν τη δουλειά τους. Οι φοιτητές δεν μπορούν να το κάνουν, επειδή την εργασία τους δημοσίευσε πρώτος κάποιος άλλος. Αν δε έχουν το θράσος να δημοσιεύσουν την εργασία τους, ο τρίτος που αντέγραψε την εργασία θα είναι και κάτοχος του «πρωτότυπου» έργου των φοιτητών (αφού το δημοσίευσε) και θα μπορεί να ενάγει τους φοιτητές για συκοφαντική δυσφήμιση.
Η ελπίδα πεθαίνει…
Με σκοπό να περισωθεί η τιμή και η καριέρα κάποιων «διαπρεπών» μελών ΔΕΠ καταλήξαμε να έχουμε σήμερα δικαστικές αποφάσεις ότι οι πτυχιακές και οι μεταπτυχιακές εργασίες φοιτητών δεν είναι πρωτότυπες και συνεπώς δεν προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα, άρα η αντιγραφή τους χωρίς αναφορά δεν είναι ούτε κλοπή πνευματικών δικαιωμάτων και κατ΄επέκταση ούτε λογοκλοπή. Ο φοιτητής που κατηγόρησε τον καθηγητή για λογοκλοπή κρίθηκε ένοχος για συκοφαντική δυσφήμηση και καταδικάστηκε σε χρηματική αποζημίωση του λογοκλόπου – συγγνώμη - του … μετέπειτα συγγραφέα του μη πρωτοτύπου έργου του.
Στα Πανεπιστήμια του εξωτερικού οι λογοκλόποι καθηγητές απολύονται. Στην Γερμανία, όταν καταγγελίες αποκάλυψαν λογοκλοπή στα διδακτορικά πολιτικών προσώπων, μεταξύ των οποίων ο υπουργός οικονομικών Chu Guttenberg και η υπουργός Παιδείας Annette Schavan, οι δράστες τελικά αναγκάστηκαν να παραιτηθούν. Τα διδακτορικά ανακλήθηκαν ενώ κανείς δεν διανοήθηκε να στραφεί εναντίον αυτών που αποκάλυψαν τη λογοκλοπή.
Οι φοιτητές που υποπίπτουν σε παρόμοια παραπτώματα (και συλλαμβάνονται) τιμωρούνται μέχρι και με αποβολή και αφαίρεση του τίτλου τους. Το ίδιο συμβαίνει και σε κάποιες περιπτώσεις Ακαδημαϊκών σε άλλα τμήματα της χώρας και σίγουρα στις περισσότερες περιπτώσεις σε έγκριτα εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού. Παγκοσμίως, η Παιδεία θεωρείται θεμελιακός θεσμός μόρφωσης και πολιτισμού. Η απαξίωση και παρακμή των Ελληνικών Πανεπιστημίων οφείλεται εν μέρει στην αδράνεια των διοικητικών αρχών να εφαρμόσουν τους κώδικες ηθικές και δεοντολογίας συχνά λόγω των πελατειακών σχέσεων και της διαφθοράς που επικρατεί σε όλα τα επίπεδα. Το ακαδημαϊκό κατεστημένο αρνείται να εφαρμόσει τους νομούς και τους κανονισμούς, συχνά επειδή προστατεύει τους παραβάτες λόγω «συναδελφικής αλληλεγγύης».
Αποτέλεσμα είναι άξιοι επιστήμονες να αναγκάζονται να ξενιτευτούν και να χάνει η Ελλάδα πολύτιμο επιστημονικό δυναμικό. Κάποιοι, οι πιο ηθικοί από αυτούς, τα άτομα που έχουν το σθένος να αποκαλύψουν τη διαφθορά, αντί να προστατεύονται, ταπεινώνονται, απαξιώνονται επαγγελματικά και ταυτόχρονα δέχονται κατηγορίες ή διώκονται και καταδικάζονται για συκοφαντία. Όταν όμως η δικαιοσύνη είναι όντως τυφλή πεθαίνει και η τελευταία ελπίδα.
Αν φοιτητές και μέλη ΔΕΠ δεν ενωθούν για να αντιδράσουν με διαμαρτυρίες στα Υπουργεία Παιδείας και Δικαιοσύνης, φοβόμαστε πως και η τελευταία ελπίδα για αλλαγή στην Παιδεία και στην Ελλάδα θα πεθάνει.
Πρόσφατη δικαστική απόφαση απάλλαξε μέλος ΔΕΠ που σε συνεργασία με άλλα τρία μέλη ΔΕΠ δανείστηκαν στοιχεία εργασίας φοιτητών για επιστημονική ανακοίνωσή τους χωρίς να κάνουν οποιαδήποτε αναφορά στο έργο και τα ονόματα των φοιτητών. Η απόφαση ισχυρίστηκε ότι η προπτυχιακή εργασία των φοιτητών
- «δεν έχει τα χαρακτηριστικά του προστατευόμενου έργου σύμφωνα με το ν. 2121/1993, διότι οποιοσδήποτε θα μπορούσε να κάνει την παρατήρηση και την καταγραφή των δεδομένων αυτών και την αναφορά τους με τον συγκεκριμένο τρόπο, ώστε να στερείται μοναδικότητας και δημιουργικού ύψους ως προς όλα της τα γνωρίσματα, άρα και πρωτοτυπίας … Επομένως, δεν προστατεύεται με τις διατάξεις της πνευματικής ιδιοκτησίας και δε συνιστά έργο».
Αντίθετα με την απόφαση του δικαστηρίου, οι σχετικοί κανονισμοί των περισσότερων Ελληνικών και διεθνών Πανεπιστημίων αναφέρουν ρητά και κατηγορηματικά ότι τα πνευματικά δικαιώματα των πτυχιακών και ιδίως μεταπτυχιακών εργασιών ανήκουν στον φοιτητή.
- «Η Πτυχιακή Εργασία κατοχυρώνεται ως πνευματικό δικαίωμα του φοιτητή… Η δημοσίευσή της μπορεί να γίνεται σε συνεργασία με το διδάσκοντα (Οδηγός Σπουδών, Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης)
- «Ο προσδιορισμός του θέματος, η προσέγγιση, το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα της διπλωματικής εργασίας αποτελούν προϊόν εργασίας των φοιτητών/τριών που διατηρούν τα πνευματικά δικαιώματα σε κάθε μορφή μελλοντικής αξιοποίησης της (π.χ. δημοσιεύσεις, εφαρμογή, κλπ.) με την προϋπόθεση της αναφοράς του Τμήματος και των επιβλεπόντων/ουσών. Τυχόν τεκμηριωμένη αποκάλυψη εκτενούς αντιγραφής χωρίς ουσιαστική πρωτότυπη συμβολή συνιστά λόγο ακυρότητας του πτυχίου ανεξάρτητα από την χρονική περίοδο απόκτησης του. Οι επιβλέποντες/ουσες παρέχουν κατευθύνσεις για την εκπόνηση της διπλωματικής εργασίας χωρίς να συμμετέχουν στην εκπόνηση ή να διεκδικούν πνευματικά δικαιώματα (σελ. 5, Κανονισμός εκπόνησης διπλωματικών εργασιών, 2009, ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΠΘ, ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ)
Ούτε η μεταπτυχιακή εργασία είναι πρωτότυπη
Άλλη απόφαση για την ιδια υπόθεση επέκτεινε το επιχείρημα περί έλλειψης πρωτοτυπίας σχετικά με μεταπτυχιακή αυτή τη φορά εργασία που αντέγραψε ο ίδιος καθηγητής - και πάλι χωρίς αναφορά στον φοιτητή.
- «… η επίδικη μεταπτυχιακή εργασία που εκπονήθηκε κατά τον τρόπο που περιγράφεται, δεν υπάγεται στην έννοια του προστατευόμενου από την έννομη τάξη πνευματικού έργου λόγω έλλειψης του στοιχείου της πρωτοτυπίας. Συγκεκριμένα, η πραγματοποίηση των προαναφερόμενων μετρήσεων, η συστηματική καταχώρηση των αποτελεσμάτων αυτών και η επεξεργασία τους μέσω της σύγκρισης τους εκφεύγουν της έννοιας της πρωτότυπης πνευματικής εργασίας, καθώς οποιοσδήποτε τρίτος με την ίδια επιστημονική κατάρτιση, ο οποίος θα ενεργούσε υπό τις ίδιες συνθήκες και με τον ίδιο σκοπό, θα κατέληγε κατά λογική πιθανολόγηση αρχικά στα ίδια αποτελέσματα και στη συνέχεια στα ίδια συμπεράσματα με αυτά που διαλαμβάνονται στην επίδικη εργασία. Κατά συνέπεια, τα περιλαμβανόμενα σε αυτή πραγματικά δεδομένα σε καμία περίπτωση δεν μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο λογοκλοπής» (σελ. ...)
- «η χρήση των πραγματικών δεδομένων που συγκεντρώθηκαν στο πλαίσιο της μεταπτυχιακής εργασίας του [φοιτητή] σε καμία περίπτωση δεν πραγματώνει την αντικειμενική υπόσταση της αξιόποινης πράξης της κλοπής πνευματικής ιδιοκτησίας ούτε συνιστά το πειθαρχικό παράπτωμα της λογοκλοπής, δεδομένου ότι τα δεδομένα αυτά, τα οποία αποτελούν το αποκλειστικό περιεχόμενο της εν λόγω εργασίας δεν συνιστούν πρωτότυπο πνευματικό έργο» (σελ. …)
Πρωτοτυπία
Το δικαστήριο θεωρεί ως μη πρωτότυπες τις εργασίες τις οποίες
- «οποιοσδήποτε τρίτος με την ίδια επιστημονική κατάρτιση, ο οποίος θα ενεργούσε υπό τις ίδιες συνθήκες και με τον ίδιο σκοπό, θα κατέληγε κατά λογική πιθανολόγηση αρχικά στα ίδια αποτελέσματα και στη συνέχεια στα ίδια συμπεράσματα».
Με βάση τον ορισμό του δικαστηρίου, ενώ η ίδια η απόφαση όσο και να φαίνεται εντούτοις δεν είναι πρωτότυπη αφού κάποιος τρίτος μάλλον δε θα κατέληγε στα ίδια συμπεράσματα, οι περισσότερες εργασίες στα μαθηματικά όπως η εργασία των 106 φοιτητών δεν είναι πρωτότυπες.
Αντίθετα βέβαια, το λεξικό ορίζει ως πρωτότυπη μια εργασία η οποία "έγινε πρώτη" και αν και δεν είναι παντελώς διαφορετική από ό,τι γνωρίζουμε μέχρι εκείνη τη στιγμή, δεν συμπίπτει ωστόσο με τις προ υπάρχουσες. Στην δε επιστημονική κοινότητα η επαναληψιμότητα των αποτελεσμάτων μιας έρευνας από μια επόμενη είναι στοιχείο που καταδεικνύει την εγκυρότητα της πρωτότυπης έρευνας.
Ως περαιτέρω κριτήριο της πρωτοτυπίας μιας εργασίας τα ελληνικά Δικαστήρια δέχονται και την ίδια την ενέργεια της δημοσίευσης ή χρησιμοποίησης της εργασίας από τρίτο
- «…αφού εάν η εργασία δεν παρουσίαζε πρωτοτυπία και μοναδικότητα, δεν θα προέβαιναν στη δημοσίευση ή την με οποιοδήποτε άλλο τρόπο οικειοποίησή της…» (ΜΠΘ 3125/2014, Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών ΝΟΜΟΣ).
Παρόμοια ο εσωτερικός κανονισμός του ιδίου ΑΕΙ διευκρινίζει ότι ειδικά οι μεταπτυχιακές εργασίες πρέπει να διακρίνονται για την πρωτοτυπία τους και ότι αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία του/της υποψηφίου/-ας.
Τι είναι λογοκλοπή
Σύμφωνα με την απόφαση, η χωρίς αναφορά αντιγραφή εργασίας φοιτητή από μέλος ΔΕΠ δεν είναι λογοκλοπή ούτε πειθαρχικό παράπτωμα.
Αντίθετα, οι διεθνείς και οι Ελληνικοί πανεπιστημιακοί κανονισμοί και κώδικες δεοντολογίας ορίζουν ότι το χαρακτηριστικό της λογοκλοπής είναι η έλλειψη αναφοράς στην πηγή. Π.χ.,
- «Λογοκλοπή είναι η χρήση του έργου η μέρους του έργου κάποιου και η παρουσίασή του ως δικού μας. Είτε γίνεται με πρόθεση είτε όχι, ακόμα και όταν αφορά προηγούμενη δική μας δουλειά, είναι λογοκλοπή!», «Αναλυτικότερα λογοκλοπή είναι: Να χρησιμοποιούμε τις λέξεις ή τις ιδέες κάποιου, χωρίς να κάνουμε την αντίστοιχη παραπομπή, Να μη βάζουμε μέσα σε εισαγωγικά φράσεις που πήραμε αυτούσιες από κάποια πηγή, Να κάνουμε την εργασία κάποιου άλλου ή να βάζουμε κάποιον να κάνει τη δική μας εργασία», «Οι δικές μας ιδέες δε χρειάζονται παραπομπή… Αν, όμως, οι δικές μας ιδέες έχουν δημοσιευτεί σε προηγούμενες εργασίες μας, τότε γίνεται αναφορά σε αυτές!» Μαθαίνω για τη λογοκλοπή, Βιβλιοθήκη ΑΠΘ
Η λογοκλοπή είναι ακαδημαϊκός όρος και διαφέρει σημαντικά από τα πνευματικά δικαιώματα (copyright). Για παράδειγμα, αν καταθέσεις μια αγορασμένη από το ιντερνέτ εργασία, μπορεί να μην είναι κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας εάν έχεις την άδεια του συγγραφέα, δεν παύει όμως να είναι λογοκλοπή γιατί η εργασία δεν είναι δικό σου προϊόν και την παρουσιάζεις για δική σου.
Παραβλέποντας όμως τον ακαδημαϊκό ορισμό της λογοκλοπής, και συγχέοντάς τον με το νομικό όρο και τη νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας, η απόφαση συμπέρανε ότι στην περίπτωση που καθηγητής αντιγράψει εργασία φοιτητή δεν μπορεί καν να γίνει λόγος για λογοκλοπή αφού η εργασία φοιτητή δεν θεωρείται πρωτότυπη και συνεπώς δεν υπόκειται στο νόμο 2121/93 περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
Με τη σοφιστεία αυτή απάλλαξε το μέλος ΔΕΠ και από την πειθαρχική τιμωρία που θα έπρεπε να του επιβληθεί σύμφωνα με τον Πρότυπο Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας των ΑΕΙ:
- «… πειθαρχικά παραπτώματα συνιστούν ιδίως: α) Η συνειδητή αποσιώπηση της άμεσης ή έμμεσης συνεισφοράς άλλων προσώπων στο αντικείμενο της επιστημονικής τους έρευνας και διδασκαλίας» (Άρθρο 23, ΠΔ αρ. 160, ΦEK 220, 3.11.08)
Αν και στον ακαδημαϊκό χώρο η λογοκλοπή είναι η χειρότερη και σημαντικότερη παράβαση που επισύρει ποινή παύσης για μέλη ΔΕΠ, οι συνάδελφοι του Επίκουρου Καθηγητή (δύο εκ των οποίων είχαν διαπιστωμένες αντιγραφές στο έργο τους) προήγαγαν τον αντιγραφέα στη βαθμίδα του Αναπληρωτή Καθηγητή.
Και μη χειρότερα
Τρίτη σχετική απόφαση αντέγραψε (σε ποσοστό 40% σύμφωνα με το λογισμικό ελέγχου λογοκλοπής Turnitin) το κείμενο της προηγούμενης απόφαση, στηρίζοντας με τα ίδια και άλλα παρόμοια επιχειρήματα το σκεπτικό της για την απαλλαγή του μέλους ΔΕΠ από την κατηγορία της λογοκλοπής και την αστική ευθύνη προς τον πρώην φοιτητή.
Καταδίκη του φοιτητή
Ε, δε γίνεται χειρότερα, θα υποθέσετε. Γίνεται. Το μέλος ΔΕΠ, το οποίο στο μεσοδιάστημα συνταξιοδοτήθηκε, στράφηκε κατά του παθόντα πρώην φοιτητή και “whistle-blower”, αντί να χαρεί που κατάφερε να σώσει την πανεπιστημιακή θέση και την καριέρα του. Πρόσφατη απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου κατέληξε να επιδικάσει αποζημίωση για συκοφαντική δυσφήμιση εις βάρος του καταγγέλλοντα και παθόντα πρώην φοιτητή, μηρυκάζοντας (κόπι-πάστινγκ) το τραγικό συμπέρασμα της πρώτης και δεύτερης απόφασης. Την ιστορία περιγράφει και η Καθημερινή.
Δεν πρόκειται για λογοκλοπή εάν ομολογήσεις
Η απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου έκρινε ότι τέσσερις εργασίες του Αν. Καθηγητή είναι αντιγραφές τεσσάρων άλλων εργασιών. Εξ αυτών η μια μόνον αποτελεί λογοκλοπή - ενώ οι άλλες είναι ... «απλές αντιγραφές».
Το σκεπτικό της απόφασης περιλαμβάνει τα ήδη γνωστά επιχειρήματα ότι δηλαδή εάν η αντιγραφή μιας εργασίας δεν αποτελεί κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας … τότε δεν είναι λογοκλοπή (αυτό το πήραμε από την πρώτη απόφαση) αλλά και τις εξής πρωτότυπες και δημιουργικές κρίσεις:
- «στο βιογραφικό του σημείωμα ρητά μνημονεύεται το γεγονός ότι αμφότερες οι ως άνω δημοσιεύσεις αφορούν στην ίδια εργασία»
- «Η πέραν από κάθε αμφιβολία ομοιότητα μεταξύ των παραπάνω ανακοινώσεων και της δημοσιευμένης εργασίας, η οποία κατά τρόπο ιδιαίτερα εμφατικό αναδεικνύεται και από το περιεχόμενο του βιογραφικού σημειώματος του ενάγοντος και δεν δύναται σε καμία περίπτωση να αναιρεθεί από τις όποιες διαφοροποιήσεις στην σειρά της παράθεσης των ονομάτων των συντελεστών τους, καθιστά αλυσιτελή οποιαδήποτε προσπάθεια απόδοσης της δημοσίευσης τους σε απόπειρα αυτολογοκλοπής του ενάγοντος» (σελ. …)
- «η ομοιότητα μεταξύ της χρονικά προηγηθείσας εργασίας με την ανακοίνωση που επακολούθησε τη δημοσίευση της καθιστά απαγορευτική κάθε υπόνοια περί αυτολογοκλοπής, καθώς παρά την προσθήκη του ονόματος ενός επιπλέον συντελεστή κατά την ανακοίνωση καθίσταται ουσιαστικά αδύνατη η παραπλάνηση οποιουδήποτε τρίτου, ακόμη και του πλέον αδαούς σχετικά με το συγκεκριμένο αντικείμενο, σχετικά με την ύπαρξη οποιασδήποτε διαφοροποίησης μεταξύ τους» (σελ. …)
- «Η απόλυτη αυτή ομοιότητα, η οποία αναδεικνύεται κατά τρόπο άμεσα αντιληπτό και από τις παρατιθέμενες στο Βιογραφικό σημείωμα του ενάγοντος περιλήψεις της ως άνω εργασίας και της αντίστοιχης ανακοίνωσης, καθιστά αβάσιμο κάθε ισχυρισμό περί διάπραξης αυτολογοκλοπής, καθώς καθίσταται με ευκολία αντιληπτό ότι αμφότερες θεμελιώνονται στην ίδια επιστημονική εργασία…» (σελ. …)
Πρόκειται για λογοκλοπή ... αλλά ας μη το συζητάμε
Οι αποφάσεις των δικαστηρίων συμφωνούν ότι μία άλλη εργασία του εν λόγω καθηγητή ήταν όντως "αυτολογοκλοπή" δηλαδή δημοσίευση της εργασίας σε διαφορετικά περιοδικά χωρίς αναφορά στην πρώτη ή ενημέρωση των εκδοτών ότι δεν επρόκειτο για πρωτότυπη εργασία και ότι είχε ήδη δημοσιευτεί. Βέβαια επειδή οι συγγραφείς των εργασιών αλλάζουν πρόκειται και για λογοκλοπή. Σε αντίστοιχη περίπτωση συστηματικής και επανειλημμένης λογοκλοπής επιστημονικών εργασιών επιβλήθηκε προσωρινή παύση ενός έτους σε αναπληρωτή καθηγητή περιφερειακού Πανεπιστημίου. Στην περίπτωση αυτή όμως, ενώ ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου έλαβε γνώση της δικαστικής απόφασης δεν έχει καν απαντήσει (εδώ και 16 μήνες). Το ίδιο και η εκδότρια του περιοδικού ... που τυχαίνει να είναι συνάδελφος των μελών ΔΕΠ του ιδίου Πανεπιστημίου.
Το αποτέλεσμα: αντιγράψτε ελεύθερα
Άμεση απόροια και τραγική εφαρμογή των αποφάσεων είναι η παρακάτω: οποιοσδήποτε μπορεί να δανειστεί από τη βιβλιοθήκη οποιουδήποτε Ελληνικού πανεπιστήμιου, να αντιγράψει και να δημοσιεύσει όσες εργασίες φοιτητών θέλει - με ή χωρίς την άδειά τους - προσθέτοντας το ονοματάκι του και αφαιρώντας το ονοματάκι του φοιτητή. Να σημειωθεί βέβαια ότι αν αυτές δημοσιευτούν σε κάποιο ελληνικό ή ξένο επιστημονικό περιοδικό (με άλλο όνομα, καθηγητή κατά προτίμηση) τότε ... γίνονται πρωτότυπες.
Κατ’ επέκταση, και οι ίδιοι οι φοιτητές μπορούν με προφορική άδεια να «δανείζονται» αυτούσια αποσπάσματα από τις εργασίες τρίτων ή συμφοιτητών τους. Με το σκεπτικό αυτό, η συμφωνία (αγορά) και χρήση μη πρωτότυπης εργασίας ΔΕΝ αποτελεί κλοπή πνευματικών δικαιωμάτων - ούτε λογοκλοπή! Φοιτητές οι οποίοι αντιγράφουν εργασίες άλλων φοιτητών μπορούν να επικαλεστούν το δεδικασμένο και να αποφύγουν την όποια τιμωρία προβλέπουν οι πανεπιστημιακοί κανονισμοί. Για παράδειγμα, οι 106 φοιτητές του Πανεπιστημίου Πατρών που αντέγραψαν την ίδια εργασία.
Η απόφαση αλλάζει παντελώς τα ακαδημαϊκά δεδομένα στην Ελλάδα. Βέβαια το … θετικό είναι ότι οι βιβλιοθήκες και οι ψηφιακές βάσεις θα αναδειχθούν σε παραδείσους επιστημονικής παραγωγής εργασιών που πιθανόν να μη δημοσιεύονταν ποτέ από τους πραγματικούς συγγραφείς, τους φοιτητές.
Η συγκεκριμένη απόφαση λύνει και την πιθανή σύγχιση που θα μπορούσε να δημιουργηθεί αν και οι φοιτητές επιθυμήσουν αργότερα να δημοσιεύσουν τη δουλειά τους. Οι φοιτητές δεν μπορούν να το κάνουν, επειδή την εργασία τους δημοσίευσε πρώτος κάποιος άλλος. Αν δε έχουν το θράσος να δημοσιεύσουν την εργασία τους, ο τρίτος που αντέγραψε την εργασία θα είναι και κάτοχος του «πρωτότυπου» έργου των φοιτητών (αφού το δημοσίευσε) και θα μπορεί να ενάγει τους φοιτητές για συκοφαντική δυσφήμιση.
Η ελπίδα πεθαίνει…
Με σκοπό να περισωθεί η τιμή και η καριέρα κάποιων «διαπρεπών» μελών ΔΕΠ καταλήξαμε να έχουμε σήμερα δικαστικές αποφάσεις ότι οι πτυχιακές και οι μεταπτυχιακές εργασίες φοιτητών δεν είναι πρωτότυπες και συνεπώς δεν προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα, άρα η αντιγραφή τους χωρίς αναφορά δεν είναι ούτε κλοπή πνευματικών δικαιωμάτων και κατ΄επέκταση ούτε λογοκλοπή. Ο φοιτητής που κατηγόρησε τον καθηγητή για λογοκλοπή κρίθηκε ένοχος για συκοφαντική δυσφήμηση και καταδικάστηκε σε χρηματική αποζημίωση του λογοκλόπου – συγγνώμη - του … μετέπειτα συγγραφέα του μη πρωτοτύπου έργου του.
Στα Πανεπιστήμια του εξωτερικού οι λογοκλόποι καθηγητές απολύονται. Στην Γερμανία, όταν καταγγελίες αποκάλυψαν λογοκλοπή στα διδακτορικά πολιτικών προσώπων, μεταξύ των οποίων ο υπουργός οικονομικών Chu Guttenberg και η υπουργός Παιδείας Annette Schavan, οι δράστες τελικά αναγκάστηκαν να παραιτηθούν. Τα διδακτορικά ανακλήθηκαν ενώ κανείς δεν διανοήθηκε να στραφεί εναντίον αυτών που αποκάλυψαν τη λογοκλοπή.
Οι φοιτητές που υποπίπτουν σε παρόμοια παραπτώματα (και συλλαμβάνονται) τιμωρούνται μέχρι και με αποβολή και αφαίρεση του τίτλου τους. Το ίδιο συμβαίνει και σε κάποιες περιπτώσεις Ακαδημαϊκών σε άλλα τμήματα της χώρας και σίγουρα στις περισσότερες περιπτώσεις σε έγκριτα εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού. Παγκοσμίως, η Παιδεία θεωρείται θεμελιακός θεσμός μόρφωσης και πολιτισμού. Η απαξίωση και παρακμή των Ελληνικών Πανεπιστημίων οφείλεται εν μέρει στην αδράνεια των διοικητικών αρχών να εφαρμόσουν τους κώδικες ηθικές και δεοντολογίας συχνά λόγω των πελατειακών σχέσεων και της διαφθοράς που επικρατεί σε όλα τα επίπεδα. Το ακαδημαϊκό κατεστημένο αρνείται να εφαρμόσει τους νομούς και τους κανονισμούς, συχνά επειδή προστατεύει τους παραβάτες λόγω «συναδελφικής αλληλεγγύης».
Αποτέλεσμα είναι άξιοι επιστήμονες να αναγκάζονται να ξενιτευτούν και να χάνει η Ελλάδα πολύτιμο επιστημονικό δυναμικό. Κάποιοι, οι πιο ηθικοί από αυτούς, τα άτομα που έχουν το σθένος να αποκαλύψουν τη διαφθορά, αντί να προστατεύονται, ταπεινώνονται, απαξιώνονται επαγγελματικά και ταυτόχρονα δέχονται κατηγορίες ή διώκονται και καταδικάζονται για συκοφαντία. Όταν όμως η δικαιοσύνη είναι όντως τυφλή πεθαίνει και η τελευταία ελπίδα.
Αν φοιτητές και μέλη ΔΕΠ δεν ενωθούν για να αντιδράσουν με διαμαρτυρίες στα Υπουργεία Παιδείας και Δικαιοσύνης, φοβόμαστε πως και η τελευταία ελπίδα για αλλαγή στην Παιδεία και στην Ελλάδα θα πεθάνει.